De Vliegenzwam en haar collega's

Wie kent ze niet? De Vliegenzwam, rood met witte stippen. Maar ook al die andere mooie paddenstoelen die in het najaar kleur geven aan onze bossen en lanen. Velen worden geboeid door hun plotselinge verschijning op onverwachte plaatsen.  Natuurliefhebbers en wandelaars genieten van hun vormenrijkdom en kleurenpracht. Voor fotografen en tekenaars vormen ze een bron van inspiratie; voor mycologen een onuitputtelijk onderwerp van studie. We zouden ze niet willen missen; paddenstoelen horen bij de herfst als ontluikende bomen bij de lente.

Nuttige bosbewoners

Paddenstoelen staan er niet alleen ter decoratie. Ze zijn de vruchtlichamen van omvangrijke zwamvlokken die, voor onze ogen onzichtbaar, nuttige werkzaamheden verrichten. De meeste soorten zijn afvalopruimers die afgevallen bladeren, hout, mest en andere organische bestanddelen afbreken tot humus en mineralen. Zo komen voedingsstoffen voor plant en dier weer terug in de stofkringloop. Andere zwammen omspinnen levende boomwortels. Ze voorzien de bomen op efficiënte wijze van water en mineralen en dragen op die wijze bij tot de instandhouding van het bos. Sommige paddenstoelen groeien op verzwakte, maar nog levende bomen. Zij dragen bij aan de natuurlijke dynamiek in het bos en het ontstaan van open plekken.

Bedreigingen

In Nederland groeien bijna 4000 soorten paddenstoelen. Helaas gaat het met veel soorten niet goed. Sommige zijn geheel verdwenen, andere veel zeldzamer geworden, bijvoorbeeld de bekende Hanenkam of Cantharel. Deze paddenstoel staat met 1654 andere soorten op de Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare paddenstoelen in Nederland. Een belangrijke oorzaak voor de achteruitgang is lucht -verontreiniging, die verzuring en vermesting van bosbodems tot gevolg heeft. Andere factoren zijn onder meer verdroging en biotoop vernietiging. Ook het beheer van bossen en lanen kan nadelig zijn voor paddenstoelen, bijvoorbeeld door het achterwege laten van het maaien van bermen en door het verwijderen van groot dood hout uit bossen.

@IVN Natuurgids

Lelietje-van-dalen met bessen

Het lelietje-van-dalen wordt vaak in tuinen gekweekt. In mei verschijnen de zoet geurende witte klokjes, die geliefd zijn in  boeketjes. Minder bekend is dat het lelietje een wilde plant is, die in de bossen veel voorkomt. Het groeit met ondergrondse uitlopers en weet zo grote oppervlakten te veroveren. In deze tijd van het jaar zijn de bessen rijp. Ze zijn vuurrood en vallen daardoor erg op. Pas op dat kinderen ze niet eten: het lelietje is giftig!

@IVN Natuurgids

Speur eens naar gallen

De vele soorten gallen op de eiken bieden een mogelijkheid voor een aardige herfstspeurtocht door bos of park. De gallen zijn misvormingen van bladeren, takken of bloemen, veroorzaakt doordat een galwesp er een ei in legde. Al naar de soort wesp die ze veroorzaakt, hebben gallen een eigen vorm: erwten, napjes, knikkers, knoopjes, roosjes, noem maar op. Bladeren met gallen zijn gemakkelijk te drogen (niet in een boek!) en als verzameling te bewaren.

@Natuurgids

Hazelnoten Rijp

De hazelaars laten hun noten vallen. Meestal zit het rafelige   schutblad er nog omheen. De noten zijn goed eetbaar, maar hebben enige tijd nodig om na te rijpen. De lekkere hazelnotensmaak hebben ze pas over een maand. Veel dieren lusten hazelnoten even graag als de mensen. Eekhoorns en bosmuizen verzamelen ze als wintervoorraad. De boomklever klemt een noot in een schorsspleet en hakt hem met zijn stevige snavel open om bij het binnenste te komen.

@Natuurgids

Niet stekende muggen

Er vliegen nu heel veel langpootmuggen. Het zijn lange dofbruine insecten met heel lange poten en twee bruinig getinte vleugels.  Mannetjes hebben een stomp, vrouwtjes een spits achterlijf. Dat laatste is om ermee in de grond te boren bij het eitjes leggen. Uit die eitjes komen de bij boeren en tuinders beruchte meelden, dofzwarte dikke 'wormen'. Die wormen knagen de wortels af van gras en koolplantjes, die daardoor sterven. Langpootmuggen steken niet.

@Natuurgids

De laatste gele plompen.

Het lijkt nog zomer. Naast de witte waterlelie prijkt op het water van de plassen nog de gele plomp. De bloei van de laatste is nu snel afgelopen. Tussen de bladeren, die veel op die van de  waterlelie lijken, zijn steeds meer  vruchten te zien. Ze steken net boven de waterspiegel uit. Ze lijke n op groene, dikbuikige flessen. De ronde schijf met stralen op de top van de fles is in de bloem te herkennen als de stamper.

@Natuurgids